XVI Festiwal Wielkanocny „Ciemna jutrznia”

Ciemne Jutrznie to okres wyjątkowy także ze względu na to, co, jak i kiedy należy śpiewać. Instrukcje nie formułują szczegółowych wytycznych dotyczących śpiewu w okresie Triduum Paschalnego, gdyż lokalna tradycja w danym kraju, diecezji czy parafii jest za każdym razem inna. Świadczy o tym szczególnie chwalebny zwyczaj odprawiania ciemnych jutrzni (Matutinum Tenebrarum).

Już papież Pius X, wymienia walory muzyki liturgicznej, takie jak świętość, piękność formy, powszechność oraz stwierdza, że te warunki spełnia w najwyższym stopniu śpiew gregoriański, który za wzorem tradycji powinien stać się na powrót własnością ludu bożego. „Własności te posiada w najwyższym stopniu śpiew gregoriański, będący wskutek tego właściwym śpiewem kościoła rzymskiego, jedynym śpiewem po przodkach odziedziczonym.(…) Głównie zaś pracować trzeba nad tym, by śpiew gregoriański stał się znowu własnością ludu, ażeby wierni jak dawniej, tak i teraz brali czynniejszy udział w śpiewie jutrzni i nieszporów”. Chorał gregoriański to tradycyjny, jednogłosowy śpiew religijny chrześcijaństwa zachodniego, bez akompaniamentu instrumentów. Wynalezienie chorału gregoriańskiego, przypisuje się papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu (540 – 604 r.). Śpiew ten w XVII w. wyszedł z użycia aby w XX w. powrócić do łask.

Chorał gregoriański, tradycyjnie niechętny koncertom i wykorzystywaniu poza liturgią, za jego naturalny kontekst, do którego zawsze odnosili się kompozytorzy, uważa za swe miejsce kościół i miejsca święte. W śpiewie gregoriańskim chodzi o kształtowanie duszy i głosu. W tym celu dusza ma przede wszystkim nawiązać relację z Bogiem przez skromność, życie wewnętrzne, łagodność , pokój, panowanie nad sobą aż po entuzjazm. Chorał stawia sobie za zadanie wzbudzanie poczucia misterium i sacrum pod względem formy i teologicznej głębi, lecz przede wszystkim, jak czytamy w soborowej konstytucji, ” pozwala usposabiać duszę, aby ta śpiewając wzrastała w wierze i wznosiła się ku Bogu.”

Ciemne Jutrznie wykorzystują responsoria, antyfony, psalmy i biblijne lamentacje proroka Jeremiasza. Lamentacje – śpiewy liturgiczne, których teksty stanowią fragmenty lamentacji proroka Jeremiasza, wykonywane w ramach jutrzni w okresie Triduum Paschalnego. Za czasów Jeremiasza nie było nauki o zmartwychwstaniu, niebie i odkupieńczej śmierci Chrystusa. Nauki Jeremiasza jednak przetrwały, a jego dzieło jest częścią Pisma Świętego. Utwory, których teksty stanowią fragmenty lamentacji Jeremiasza, wykonywane są od XV wieku po dzień dzisiejszy. Muzykę do tych przejmujących tekstów pisali najwybitniejsi kompozytorzy.

Wierni w Polsce, podczas Wielkiego Tygodnia, równie chętnie słuchają psalmów i muzyki pasyjnej. Pasja powstała w XII wieku i jest utworem muzycznym o charakterze dramatycznym opartym na tekście zaczerpniętym z ewangelicznego opisu męki Chrystusa. Najpopularniejsze i najchętniej słuchane są pasje J.S.Bacha

W Wielką Środę usłyszymy, Lamentacje do słów proroka Jeremiasza, antyfony, psalmy jak i fragment Pasji wg św. Jana, Johanna Sebastiana Bacha. Wielki Czwartek, natomiast, wybrzmi chorałem gregoriańskim, który „doskonale porywa dusze i wprowadza w krainę szczęśliwości, gdzie czeka Bóg”, w wykonaniu zespołu muzyki dawnej Liquescentes.

Opracowała Danuta Mrugalska